„Paradżanow. Chcę minąć swój cień”. Wystawa poświęcona jednemu z najsłynniejszych reżyserów XX wieku w Zachęcie

10-10-2024

Kadr z filmu „Sajat-Nowa” („Barwy granatu”), reż. Siergiej Paradżanow, 1969, © Cinema Foundation of Armenia

Od 12 października w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki będzie można oglądać wystawę poświęconą Siergiejowi Paradżanowowi, jednemu z najważniejszych reżyserów XX wieku, którego twórczość wciąż inspiruje artystów na całym świecie.

Wystawa ma na celu osadzenie twórczości Paradżanowa (1924-1990) w kontekście politycznym i artystycznym jego czasów. Prezentowane będą różnorodne prace, w tym filmy, instalacje oraz obiekty stworzone przez kilkunastu współczesnych twórców, nawiązujące do dziedzictwa Paradżanowa. Wyróżnione zostaną sceny ze zrekonstruowanej wersji filmu „Barwy granatu” (oryg. „Sajat-Nowa”), jego najważniejszego dzieła filmowego z 1969 roku. Film przez wiele lat znany jedynie w wersji ocenzurowanej, skróconej i przemontowanej, uznawany jest za arcydzieło kina światowego. Na wystawie zaprezentowane zostaną także te fragmenty produkcji, które nie weszły do ostatecznej wersji, inne filmy Paradżanowa oraz jego rysunki, kolaże i asamblaże.

Biseksualność, przynależność, tożsamość

Paradżanow, urodzony jako Sarkis Paradżanian, słynął ze swojej niezwykłej wyobraźni oraz oryginalnego języka wizualnego. Jego filmy eksplorowały tematy kulturowe i społeczne, a także osobiste przeżycia związane z tożsamością narodową i artystyczną. Pełen niejednoznaczności życiorys Paradżanowa – biseksualność, nieoczywista przynależność etniczna, narodowa czy państwowa – stanowią pretekst do postawienia sobie pytania o tożsamość, czym ona jest i co ją konstytuuje: ciało, płeć, narodowość, religia?

Kadr z filmu „Sajat-Nowa” („Barwy granatu”), reż. Siergiej Paradżanow, 1969, © Cinema Foundation of Armenia

Odpowiedzi na te pytania poszukują także prezentowani w ramach wystawy lub towarzyszącego jej programu współcześni twórcy wywodzący się z Ukrainy, Sakartwelo (Gruzja) i Armenii: David Apakidze, Jan Bačynsjkyj/Yana Bachynska, Uta Bekaia, Rosana Palazyan czy Roza Sarkisian. W ramach ekspozycji zaplanowano szereg wydarzeń towarzyszących, które mają na celu pogłębienie dyskusji na temat wpływu Paradżanowa na współczesne kino i sztukę. Program obejmuje wykłady, panele dyskusyjne oraz projekcje filmowe w kinie Iluzjon.

Kadr z filmu „Sajat-Nowa” („Barwy granatu”), reż. Siergiej Paradżanow, 1969, © Cinema Foundation of Armenia

Równolegle z wystawą w Zachęcie w kinie Iluzjon odbędzie się przegląd filmów „Siergiej Paradżanow. Barwy kina” (19-24 października). Podczas retrospektywy organizowanej przez Filmotekę Narodową – Instytut Audiowizualny widzowie będą mogli zobaczyć m.in. „Barwy granatu”, „Cienie zapomnianych przodków” czy „Ukraińską rapsodię”, a także krótkie metraże: „Złote ręce”, „Kijowskie freski” i „Arabeski na temat Pirosmaniego” oraz dokument „Paradjanov: A Requiem” w reżyserii Rona Hollowaya.

„Paradżanow. Chcę minąć swój cień”, 12.10.2024-12.01.2025, Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki, plac Małachowskiego 3, 00-916 Warszawa.